Invloed van klimaatverandering en menselijke activiteit op de bescherming tegen overstromingen

In een aanzienlijk deel van deze gebieden liggen polders. Regelmatig worden we dan ook geconfronteerd met overstromingen van dergelijke gebieden. In de publiciteit wordt de oorzaak dan doorgaans gezocht in de klimaatverandering.

Hoewel ik de voorspellingen van de effecten van klimaatverandering op meer extreme neerslagen, grotere piekafvoeren in de rivieren, en zeespiegelstijging serieus neem, ben ik van mening dat menselijke activiteiten in de overstroombare gebieden een veel grotere rol spelen bij de oorzaken en gevolgen van overstromingen dan de effecten van klimaatverandering. Hierbij moet enerzijds vooral worden gedacht aan de verstedelijking die wereldwijd op grote schaal in de overstroombare gebieden is en wordt gerealiseerd, de te lage veiligheid voor de bescherming tegen overstromingen, en de bodemdaling.

Wanneer we bijvoorbeeld kijken naar de ligging van de steden met meer dan 5 miljoen inwoners, dan is een figuur die in 2006 door het Bevolkingsbureau van de Verenigde Naties is gepubliceerd voor de situatie in 1950 (8 steden) en in 2015 (44 steden) zeer illustratief. Vrijwel al de steden liggen langs  rivieren, of in depressies en vooral in kust- en deltagebieden. Onze voorouders waren niet gek en zaten doorgaans op de hogere delen. Daarom liggen de uitbreidingen van steden doorgaans in de lagere, overstroombare delen.

Van veel belang is dan de bescherming tegen overstromingen. Hiervan zijn enkele voorbeelden opgenomen in onderstaande tabel. Ter vergelijking, onze primaire rivierdijken zijn gebaseerd op een faalkans van 0,08 procent per jaar en de zeedijken en duinen van 0,025 en 0,01 procent per jaar voor respectievelijk de dunbevolkte en de dichtbevolkte gebieden. Voor de regionale keringen worden, afhankelijk van de waarde aan bebouwing en infrastructuur en het aantal inwoners in de beschermde gebieden, waarden aangehouden die liggen tussen 10 en 0,1 procent per jaar.

De slechtst beschermde miljoenenstad die ik ken is Dhaka in Bangladesh. Hier wonen tenminste 15 miljoen mensen achter een ringdijk die bescherming biedt met een faalkans van 2 procent per jaar. Uit de tabel kan ook worden afgelezen dat voor veel steden elders in de wereld de bescherming tegen overstromingen doorgaans niet hoger is dan 1 procent per jaar.

Een ander belangrijk aspect is de bodemdaling. De stijging van de zeespiegel bedraagt momenteel doorgaans 3 millimeter per jaar. De hoogste voorspelling van het Intergovernmental Panel on Climate Change komt neer of 1 centimeter per jaar. Ter vergelijking is in onderstaande tabel de bodemdaling in verschillende steden en regio’s in overstroombare gebieden weergegeven. Hieruit kan worden afgeleid dat de bodemdaling in deze gebieden in de meeste gevallen veel sneller gaat dan de zeespiegelstijging.

Zoals in het bovenstaande is aangegeven vindt er wereldwijd een enorme verstedelijking in de overstroombare gebieden plaats. Door de te lage normen voor de bescherming tegen overstromingen en de bodemdaling veroorzaken overstromingen in toenemende mate slachtoffers en schade. We moeten hopen dat komende jaren bij de verstedelijking in overstroombare gebieden beter rekening wordt gehouden met de lokale omstandigheden en de mogelijke wijzigingen daarin door het menselijke ingrijpen en de effecten van klimaatverandering.