Bart Schultz
Denk bijvoorbeeld maar aan de vele nieuwbouwwijken in de Randstad, in en rond de andere grote steden, en niet in het minst in de IJsselmeerpolders. Ook de komende decennia zullen veel nieuwbouwwijken in polders worden gerealiseerd.
Oorspronkelijk werden bij de ontwikkeling van nieuwbouwwijken in polders de gronden doorgaans opgehoogd tot een zeker niveau boven boezempeil. Denk bijvoorbeeld aan de Bijlmermeer en een aantal andere nieuwbouwwijken in en rond Amsterdam, Een uitzondering daarop vormde de Watergraafsmeer aan de oostkant van Amsterdam waar de verstedelijking zowel voor als na de Tweede Wereldoorlog plaatsvond. Ik heb ooit een lezing van de cineast Louis van Gasteren bijgewoond, die onder andere de documentaire Een zaak van niveau heeft gemaakt, waarin de werking van het Normaal Amsterdams Peil (NAP) wordt uitgelegd. Hij begon zijn inleiding met de woorden:
“Ik ben verwekt op vierenhalve meter beneden NAP”.
Hij was geboren in de Watergraafsmeer.
Toen omstreeks de zeventiger jaren van de 20e eeuw door de hoge zandprijzen en de grootte van de benodigde ophogingen de kosten voor ophogen tot en zeker niveau boven boezempeil te duur werden is men gaan ophogen tot een zeker niveau boven polderpeil. Eén van de problemen daarbij was dat het overtollige water uit de nieuwbouwwijk niet meer rechtstreeks kon worden geloosd op het aangrenzende boezemwater, maar geloosd werd op het polderwater. Door de snellere afvoer vanuit de stad, moest daarbij dan ook doorgaans de bemaling van de polder worden versterkt.
Een ander probleem is de bodemdaling die doorgaans na de ophoging te verwachten valt en die vooral in de veenpolders zeer betekenend kan zijn. Omdat de bebouwing op palen staat en de aangrenzende grond daalt, dienen de aansluitingen van de kabels en leidingen op de bebouwing flexibel te worden uitgevoerd. Doet men dit niet, zoals naar mij is gebleken nog steeds af en toe voorkomt, dan breken op een gegeven moment aansluitingen af met alle gevolgen van dien.
Een voordeel van de bodemdaling rond de bebouwing is wel dat overtollige neerslag niet leidt tot overlast in de woning, want die is inmiddels relatief hoog ten opzichte van de omgeving komen te liggen. Als bewoner van één van de oudere woningen in Lelystad heb ik gezien hoe dit rond mijn huis gebeurde. Mijn tuin en de straat voor mijn huis liggen inmiddels zo’n twintig centimeter lager dan mijn begane grondvloer. Hoe hard het ook regent, er komt alleen hooguit tijdelijk wat water in mijn tuin en op straat te staan.
In de polders waar de nieuwbouwwijken zijn opgehoogd tot een zeker niveau boven polderpeil staat het stedelijke water doorgaans niet in open verbinding met het aangrenzende water in het landelijke gebied en wordt het overtollige water vanuit het stedelijke gebied via één of meerdere stuwen, of door bemaling afgevoerd naar het landelijke gebied. Als alles goed is aangelegd en wordt onderhouden is hiermee een goed waterbeheer mogelijk. Wel komen inmiddels intensievere buien voor, waardoor de riolering overbelast kan worden. Bij aanleg, of herstel van riolering is daarom van belang dat van hogere ontwerpnormen wordt uitgegaan, dan in het verleden het geval was.
Samenvattend kan worden gesteld dat we enerzijds te maken hebben met verstedelijking in vele van onze polders en anderzijds met meer extreme neerslag. Hoewel in de publiciteit vooral gewezen wordt op de meer extreme neerslag, heeft de verstedelijking in veel gevallen een aanzienlijk groter effect op het waterbeheer in de polders. Het zal dus van veel belang zijn dat de komende jaren, afhankelijk van de processen die er spelen, tijdig de benodigde aanpassingen tot stand worden gebracht. Indien vooral onze waterschappen daartoe in staat blijven, kan een goed waterbeheer in onze polders ook in de toekomst worden verzekerd.
